Duurzaam ondernemen: Permacultuur op Natuurboerderij Panhof

“Het varken kwam er van alle dieren toch wel het meest schrijnend vanaf kijkend hoe ermee wordt en werd omgegaan. Ik stopte met mijn veeartspraktijk vlak voor het uitbreken van de varkenspest. Ik zie nog voor me hoe alle biggen werden geruimd en dacht : Ik heb net op tijd het zinkende schip verlaten.”
Aan het woord is Bert Waterval; eigenaar van natuurboerderij Panhof. Inmiddels een flink aantal jaren geleden startte hij met het houden van varkens. Hij bedient zich hierbij onder andere van permacultuur. In dit vraaggesprek wordt duidelijk hoe hij werkt.Op welke wijze geef jij permacultuur vorm?
"Door niet te werken met bestrijdingsmiddelen, gebruik te maken van natuurlijke bemesting (uitwerpselen) en door het poten van aardperen. Ik houd een beperkt aantal varkens op een bepaald veld. Door te wroeten vinden ze de knollen en eten deze op. Door het lage aantal varkens blijven er knollen zitten die later weer opkomen. De aardpeerplant wordt zo’n twee tot drie meter hoog. De varkens kauwen op de stengels, maar eten ze niet op. De vergane stengels worden daarmee een natuurlijke compostering.”

Wat was de aanleiding om te werken met permacultuur?
“Ik wilde met zo min mogelijk dieren een zo hoog mogelijk rendement halen. Dat was wel een zoektocht hoor. Nadat ik besloten had met mijn praktijk te stoppen, wilde ik toch iets met dieren blijven doen. Je weet al waarom dit het varken is geworden. Dit dier was het uitgangspunt en daarbij heb ik een boerderij gezocht met twee tot drie hectare grond. Het idee om met de aardpeer te werken, kwam intuïtief bij me op. In een droom zag ik een gewone peer op de grond liggen. Dit was een heel helder beeld. Door grond en peer te associëren kwam ik op de aardpeer uit. Inmiddels kan ik daar trouwens ook een heerlijke soep van maken; het lijkt een beetje op aspergesoep."

Wat zijn de voordelen van deze manier van werken voor jezelf en voor ons?
“Voor mezelf betekent het maximale vrijheid doordat ik eigen baas ben. Bovendien kan ik mijn talenten en creativiteit maximaal inzetten. Ik moet bijvoorbeeld mijn product vermarkten, heb contact met koks van restaurants, organiseer proeverijen, bewerk vlees tot smakelijke worsten in mijn eigen drogerij en kruid spek, bepaal de indeling van mijn terrein die ik tot een steeds sfeervollere en idyllische plek wil maken.
Door de wijze waarop ik het vlees bewerk, wordt het mogelijk dat consumenten zuiniger omgaan met vlees. Het spek is bijvoorbeeld zo gekruid dat het snel smaak af geeft en je niet meer dan een ons per persoon nodig hebt. Ruim voldoende om je behoefte aan eiwitten op te vullen. Of ik minder CO2 uitstoot dan een gewonen varkensboerderij? Geen idee eigenlijk. Ik werk meer vanuit het idee van welzijn voor het varken, dan dat ik met duurzaamheid en CO2 uitstoot bezig ben. O ja, ik hoef geen stallen voor de dieren te verwarmen; dus dat scheelt toch weer.“

En welke nadelen kleven er aan deze manier van werken?
“Eigenlijk alleen de onzekerheid qua verdiensten er zitten uitschieters naar boven en beneden bij. En soms, in de wintertijd de verveling, maar daar heb ik de afgelopen winter geen last van gehad. Met een kameraad haalde ik heel voorzichtig een vijftal tegelkachels uit een kasteel in Duitsland en deze hebben we bij een aantal klanten geïnstalleerd. Trouwens ook een manier van duurzaam stoken; dit soort kachels blijft enorm lang een prettige warmte afgeven net als leemkachels. In ruimten bij de boerderij maak ik gebruik van beide soorten kachels.”

Proeverije
In één van de ruimten, daar waar een tegelkachel staat, worden rondleidingen in combinatie met proeverijen en trainingen/workshops (in samenwerking met Paola Pisu van Ombra della Terra) gegeven. Mocht je daar informatie over willen inwinnen, kijk dan op de site van Bert Waterval (www.panhof.nl).