Paola Pisu

Zoenen kon ik haar, de managementassistente die me vertelde dat als het haar allemaal even teveel wordt zich terugtrekt in een kamer, haar iPod opzet en een aantal minuten luistert naar DJ Tiësto. Een dame, keurig in haar kleurige kledij, die zo’n verassende, onverwachte mededeling doet. Ze vertelde er nog bij dat ze zich in die paar minuten weer helemaal oplaadt. Waren haar leidinggevenden maar zo wijs. Eén van hen presteerde het om tijdens een supervisie de vraag op tafel te leggen hoe hij zijn mensen 150% van het werk in 100% van de tijd

Hij moet wel uit het goede hout gesneden zijn, wil hij in deze tijd waarin aan elkaar tegengestelde bewegingen zich voordoen, koers blijft houden als leidinggevende. Een voorbeeld daarvan is dat door de voortschrijdende automatisering banen verloren gaan en tegelijkertijd moeten minder medewerkers steeds klantvriendelijker werken. We leven in een beleveniseconomie waarin klanten een ‘goed gevoel’ bij organisaties willen hebben, terwijl diezelfde klant steeds meer via het Internet regelt. Houd dan als leider de moraal maar eens hoog.

Mijn laatste leidinggevende beweerde dat het onmogelijk is om medewerkers te motiveren. Volgens hem is het alleen mogelijk om ze te stimuleren en prikkelen. ‘Motivatie komt altijd van binnenuit; is intrinsiek’, zo beweerde hij. Satisfiers als het geven van bonussen, het verstrekken van een gratis lunch, kunnen sporten in een daarvoor ingerichte ruimte, het prettig inrichten van de kantoorruimtes, enzovoort kunnen ervoor zorgdragen dat medewerkers zich prettiger voelen. Dit soort inspanningen door de werkgever worden door (groepen) medewerkers zeker gewaardeerd. Echter, het zijn niet de steunpilaren waarop binden en boeien en een groei van engagement op rusten.

Hoe stimuleer je de intrinsieke motivatie dan wel?

Het functioneren van zelfsturende teams is blijft een bron van zorg. De afgelopen, bak ‘m beet, twee tot vier jaar zijn bij diverse organisaties managementlagen weggesneden en heeft zelfsturing zijn intrede gedaan. Er zijn organisaties die ervoor kiezen om het proces naar zelfsturing zorgvuldig te begeleiden en er zijn organisaties die ervan uitgaan dat het allemaal wel los zal lopen. Die ervan uitgaan dat een cruciaal aantal medewerkers hun verantwoordelijkheid nemen en (team)zaken zich op een natuurlijke wijze (her)schikken. Daar waar aan een aantal basisvoorwaarden voldaan is, heeft een zelfsturend team veel meer kans op successen, dan bij een groep medewerkers die verschillend tegen een aantal zaken aankijken en zich dito gedragen. Het heeft in eerste instantie niet eens te maken met het halen van een gezamenlijk doel. Waarmee dan wel?

‘Ik heb het zo al tig keer verteld, maar het lijk wel of het niet blijft plakken en nauwelijks tot hun hersenen doordringt. En om mijn mensen ervan te overtuigen dat het belangrijk is dat we meebewegen met ontwikkelingen in de branche, heb ik de moeite genomen om een power point te maken met de statistieken erin. Als we hier niet op tijd een slag weten te maken, lopen we achter de feiten aan!’  Mark is een betrokken leidinggevende die zijn uiterste best doet om zijn mensen te motiveren om samen een verandering in te zetten. Bij zijn pogingen om contact te maken met de medewerkers aan wie hij leiding geeft, vertrouwt hij op het tonen van rationele gegevens. Hij stopt daar buitengewoon veel energie in en toch komt zijn belangrijke boodschap niet aan. Inmiddels heeft Mark, vanuit zowel frustratie als het gevoel dat het ook anders moet kunnen, bij een coach aangeklopt. Deze coach legt Mark uit dat het effect dat hij wil creëren eerder bereikt door het inzetten van sociaal-emotionele interventies dan de puur rationele interventies die hij tot nu toe heeft ingezet. Wat kan Mark concreet doen.

Als ik tegen mezelf zeg of anderen hoor zeggen: “Ik heb er echt alles aan gedaan, maar helaas is het niet gelukt”, dan besluipt een gedachte mij. Het is net alsof er een engeltje in mijn oor fluistert: “Is dat echt wel zo? Kijk jij wel kritisch genoeg naar jezelf?” Naar jezelf kijken kan best lastig zijn. Daarom raad ik mensen aan om een supportersteam, uit het eigen netwerk, om zich heen te verzamelen om steun te geven bij het allerbeste uit jezelf naar boven te halen. Je kunt het niet alleen en je het hoeft ook niet alleen!

Persoonlijkheidsanalyses als MBTI, Insights, DiSC, Belbin Teamrolmanagement, The Birkman Methode, de Core Values Index, WAVE en dergelijke worden veelvuldig ingezet om de ‘self-awareness’ op een hoger peil te brengen. Een hoger zelfbewustzijn of zelfbesef maakt dat je meer effect sorteert wanneer je tot actie overgaat. De analyses worden ingezet bij coach-, loopbaan en trainingstrajecten en hebben veelal tot doel om je type, profiel of voorkeursstijl zichtbaar te maken. Maar, zeg eens eerlijk, als je terugblikt, heeft het afnemen van zo’n analyse je effectiever gemaakt in je dagelijks functioneren? Maakte het jou tot een beter teamlid of een betere leider?

De laatste anderhalf jaar ben ik geschrokken van de wijze waarop er soms met dit soort persoonlijkheidsanalyses bij organisaties wordt omgegaan.

Een jaar geleden werd mij in verband met een opdracht gevraagd om mijn visie rond ‘teambranding’ aan het papier toe te vertrouwen. Het resultaat deel ik graag met jullie in een, voor deze blog, enigszins aangepaste versie.

De drie belangrijkste elementen van teambranding

Eén van de belangrijkste kenmerken van een sterk team is een gezamenlijk gedragen, geleefd en gevoeld ‘teambrand’. Een teambrand is een essentiële inspiratie- en motivatiebron dat niet aan een team gegeven kan worden door de organisatie of leidinggevenden. Een teambrand wordt van binnenuit opgebouwd. Elk afzonderlijk teamlid gedraagt zich als eigenaar van de merkwaarden en onderhoudt deze.

“Wat zijn de drijfveren van jullie medewerkers?” Vervolgens blijft het pijnlijk stil. Na een paar seconden zegt een deelnemer aan de trainingsdag: “Goede vraag; ik heb eigenlijk geen idee.” Het is bijzonder om te merken dat leidinggevenden eigenlijk nauwelijks van hun mensen weten wat de reden is waarom ze elke dag weer op het werk verschijnen. Worden coachgesprekken, of hoe ze per organisatie ook mogen heten, uitgevoerd omdat het bij de gesprekscyclus hoort? Hoe wil je iemand begeleiden in zijn ontwikkeling als je niet eens weet wat hem drijft?

Ja – maar, lieve dames – we hebben nog nooit in ons leven na hoeven denken over onze talenten en vaardigheden. En dat is moeilijk hoor als je dat nog nooit gedaan hebt. Aan het woord is Gerrit en hij is één van de twintig deelnemers aan een workshop. Hij is nu nog, net als zijn collega’s, werkzaam in een administratieve functie binnen een organisatie die gaat reorganiseren. Volgend jaar of uiterlijk dat jaar erop staat hun functie op de tocht. De bij de workshop aanwezigen zijn zonder uitzondering 45+ en al vele jaren werkzaam binnen dit bedrijf. ‘Ja, dat is moeilijk’, beamen wij: ‘zeker als het nieuw is en het kan een gevoel van onmacht geven als je geen idee hebt waar te beginnen!’ Vervolgens komt een gezamenlijke frustratie boven: ‘Iedereen roept maar dat we proactief moeten zijn, maar wat is dat dan?’